Son yıllarda Van’da derinleşen işsizlik, artan göç ve altyapıdaki eksiklikler, kentin sosyo-ekonomik yapısını her geçen gün daha kırılgan hale getiriyor. Tarım ve hayvancılıkta yaşanan verim kaybı, sanayi yatırımlarının beklenen seviyeye ulaşmaması ve turizmin yeterince değerlendirilememesi ise ekonomik büyümenin önündeki en önemli engeller olarak öne çıkarken, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yayımladığı 2025 Gelir Dağılımı İstatistikleri de bu tabloyu rakamlarla doğruladı. TÜİK’e göre, ülkede yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 332 bin 882 TL olarak hesaplanırken, Van’ın da içinde yer aldığı TRB2 Bölgesi, bu ortalamanın oldukça gerisinde kalarak 172 bin 552 TL ile ülke genelinde son sırada yer aldı. Bu veriler, Van’ın ekonomik anlamda yaşadığı zorlukların hâlâ aşılamadığını ve bölgenin gelir açısından Türkiye’nin en kırılgan bölgelerinden biri olmaya devam ettiğini bir kez daha ortaya koydu.
VAN’DA GELİR UÇURUMU DERİNLEŞİYOR: TÜİK VERİLERİ ACI TABLOYU ORTAYA KOYDU
Van’da son yıllarda hissedilen ekonomik daralma, resmi rakamlara da yansıdı. Kentte artan yaşam maliyetleri, işsizlik ve geçim sıkıntısı birçok aileyi zorlarken, gelir seviyesindeki düşüklük Van’ı Türkiye ortalamasının çok gerisine taşıdı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan 2025 yılı Gelir Dağılımı İstatistikleri, Van’ın da içinde bulunduğu TRB2 Bölgesi’nin gelir açısından ülkenin en alt sıralarında yer aldığını gösterdi. Verilere göre Türkiye’de yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 332 bin 882 TL olarak hesaplanırken, TRB2 Bölgesi’nde bu rakam yalnızca 172 bin 552 TL’de kaldı.
TÜİK, GELİR DAĞILIMI İSTATİSTİKLERİNİ AÇIKLADI: VAN’IN GELİRİ DÜŞÜK!
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2025 yılı Gelir Dağılımı İstatistikleri, Van ve çevresindeki ekonomik tabloyu çarpıcı rakamlarla ortaya koydu. Buna göre Van’ın da içinde bulunduğu TRB2 Bölgesi (Van, Muş, Bitlis, Hakkari), Türkiye genelinde en düşük yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine sahip bölge olarak belirlendi.
VAN YİNE ŞAŞIRTMADI: 172 BİN 552 TL İLE LİSTENİN EN ALTINDA!
TÜİK verilerine göre 2025 yılında Türkiye’de yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 332 bin 882 TL olarak hesaplandı. Ancak Van’ın da içerisinde yer aldığı TRB2 Bölgesi bu ortalamanın çok altında kalarak 172 bin 552 TL ile listede son sırada yer aldı.
VAN’IN EKONOMİK ZORLUKLARI DERİNLEŞİYOR
Van, bölgenin en büyük metropolü olmasına rağmen ekonomik göstergelerde beklenen sıçramayı gerçekleştiremedi. Veriler, kentte gelir düzeyinin Türkiye ortalamasının yaklaşık yarısında seyretmesi ile yaşam standartları ve ekonomik fırsatlar arasındaki uçurumu net şekilde ortaya koyuyor. Uzun yıllardır bölgede artan işsizlik, özellikle genç nüfus arasında istihdam imkânlarının kısıtlılığı, göç dalgası ve altyapı yetersizlikleri, Van’ın sosyo-ekonomik yapısına derin yaralar açıyor.
EN YÜKSEK GELİR GRUBUNUN TOPLAM GELİRDEN ALDIĞI PAY YÜZDE 48,0 OLDU
Gelir Dağılımı İstatistiklerinin hesaplandığı Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması 2025 yılı sonuçlarına ilişkin gelir bilgileri, bir önceki takvim yılı olan 2024 yılını referans almaktadır. Gelir hesaplamalarında hanehalkı gelirleri; hanehalkı büyüklüğü ve kompozisyonu dikkate alınarak eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine dönüştürülmektedir. Son yapılan araştırma sonuçlarına göre; en yüksek eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine sahip yüzde 20'lik grubun toplam gelirden aldığı pay bir önceki yıla göre 0,1 puan azalarak yüzde 48,0 olurken en düşük gelire sahip yüzde 20'lik grubun aldığı pay ise 0,1 puan artarak yüzde 6,4 oldu.
GİNİ KATSAYISI 0,410 OLARAK TAHMİN EDİLDİ
Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade etmektedir. Gini katsayısı hesabında hanenin ve fertlerin elde ettiği yıllık gelirlerin toplamından, gelir referans döneminde ödenen vergiler ve diğer hane veya kişilere yapılan düzenli transferler düşüldükten sonra bulunan hanehalkı kullanılabilir geliri kullanılmaktadır. Daha önceki yıllardan farklı olarak 2025 yılı sonuçları ile birlikte, idari kayıtlardan elde edilen vergi ve sosyal güvenlik priminin net kullanılabilir gelire dahil edilmesi ile elde edilen brüt gelir için Gini katsayısı hesaplandı.
BRÜT GELİR ÜZERİNDEN HESAPLANAN GİNİ KATSAYISI İSE 0,422 OLDU
En son yapılan araştırma sonuçlarına ilişkin Gini katsayısı bir önceki yıla göre 0,003 puan azalış ile 0,410 olarak tahmin edildi. Tüm sosyal transferler hariç tutulduğunda Gini katsayısı 0,473, emekli ve dul yetim maaşı dahil diğer tüm sosyal transfer gelirleri hariç tutulduğunda ise 0,420 olarak tahmin edildi. Brüt gelir üzerinden hesaplanan Gini katsayısı ise 0,422 oldu. Toplumun en yüksek gelir elde eden yüzde 20'sinin elde ettiği payın en düşük gelir elde eden yüzde 20'sinin elde ettiği paya oranı şeklinde hesaplanan P80/P20 oranı bir önceki yıla göre 0,2 puan azalarak 7,5, gelirden en fazla pay alan yüzde 10'unun elde ettiği gelirin en az pay alan yüzde 10'unun elde ettiği gelire oranı şeklinde hesaplanan P90/P10 oranı ise 0,4 puan azalarak 12,9 olarak gerçekleşti.
YILLIK ORTALAMA HANEHALKI KULLANILABİLİR GELİRİ 662 BİN 414 TL OLDU
Türkiye'de yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir geliri bir önceki yıla göre yüzde 76,7 artarak 662 bin 414 TL oldu.
YILLIK ORTALAMA EŞDEĞER HANEHALKI KULLANILABİLİR FERT GELİRİ 332 BİN 882 TL OLDU
Türkiye'de yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri bir önceki yıla göre yüzde 77,3 artarak 187 bin 728 TL'den 332 bin 882 TL'ye yükseldi.
TEK KİŞİLİK HANEHALKLARINDA YILLIK ORTALAMA EŞDEĞER HANEHALKI KULLANILABİLİR GELİRİ 418 BİN 25 TL OLDU
Yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirlerinde en yüksek gelir, geçen yıla göre 194 bin 166 TL artarak 418 bin 025 TL ile tek kişilik hanehalklarının oldu. Çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hanehalklarının yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 386 bin 713 TL iken tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarında bu değer 338 bin 164 TL oldu. En düşük yıllık ortalama eşdeğer kullanılabilir hanehalkı fert gelirine sahip hanehalkı tipi ise 264 bin 413 TL ile en az bir çekirdek aile ve diğer kişilerden oluşan hanehalkları oldu.
TOPLAM GELİRDEN EN YÜKSEK PAYI YÜZDE 49,7 İLE MAAŞ VE ÜCRET GELİRİ ALDI
Toplam gelir içerisinde en yüksek payı, yüzde 49,7 ile bir önceki yıla göre 0,9 puan artan maaş ve ücret geliri aldı. İkinci sırayı yüzde 18,3 ile önceki yıla göre 2,5 puan azalan müteşebbis geliri alırken üçüncü sırayı yüzde 18,2 ile önceki yıla göre 0,4 puanlık artış gösteren sosyal transfer geliri oluşturdu. Tarım gelirinin müteşebbis geliri içindeki payı yüzde 15,6 olurken, emekli ve dul-yetim aylıklarının sosyal transferler içindeki payı ise yüzde 89,3 olarak gerçekleşti.
EN YÜKSEK YILLIK ORTALAMA ESAS İŞ GELİRİ 566 BİN 839 TL İLE YÜKSEKÖĞRETİM MEZUNLARININ OLDU
Eğitim durumuna göre yıllık ortalama esas iş gelirleri sırasıyla yükseköğretim mezunlarında 566 bin 839 TL, lise ve dengi okul mezunlarında 376 bin 932 TL, lise altı eğitimlilerde 290 bin 323 TL, bir okul bitirmeyenlerde 183 bin 900 TL olarak hesaplandı. Geçen yıla göre yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde 83,0 ile yükseköğretim, en düşük artış ise yüzde 56,7 ile lise ve dengi okul mezunlarında oldu.
YILLIK ORTALAMA ESAS İŞ GELİRİNDE EN YÜKSEK ARTIŞ YÜZDE 79,0 İLE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE OLDU
Esas iş gelirleri sektörel ayrımda incelendiğinde; en yüksek yıllık ortalama gelirin 426 bin 045 TL ile hizmet sektöründe, en düşük yıllık ortalama gelirin ise 237 bin 461 TL ile tarım sektöründe olduğu görüldü. Bir önceki yıla göre; yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde 79,0 ile inşaat sektöründe gözlenirken, bunu yüzde 75,8 ile hizmet sektörü izledi. Diğer taraftan sanayi sektöründe yüzde 70,1, tarım sektöründe ise yüzde 54,4 artış gözlendi.
EN YÜKSEK YILLIK ORTALAMA ESAS İŞ GELİRİ 1 MİLYON 204 BİN 791 TL İLE İŞVERENLERİN OLDU
İşteki duruma göre yıllık ortalama esas iş gelirleri sırasıyla işverenlerde 1 milyon 204 bin 791 TL, ücretli maaşlılarda 379 bin 047 TL, kendi hesabına çalışanlarda 348 bin 045 TL ve yevmiyelilerde 186 bin 682 TL olarak hesaplandı. Geçen yıla göre en yüksek artış yüzde 80,7 ile ücretli ve maaşlılarda, en düşük artış ise yüzde 49,7 ile işverenlerde oldu.
EN DÜŞÜK GELİR TRB2 (VAN, MUŞ, BİTLİS, HAKKARİ) BÖLGESİNDE GERÇEKLEŞTİ
Araştırma sonuçlarına göre 2025 yılında, Türkiye'de yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 332 bin 882 TL iken, İBBS 2. Düzey bölgeleri itibarıyla en yüksek olduğu bölge 449 bin 618 TL ile TR51 (Ankara) bölgesi oldu. Bu bölgeyi, 434 bin 929 TL ile TR10 (İstanbul) bölgesi ve 405 bin 896 TL ile TR31 (İzmir) bölgesi izledi. En düşük yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri ise 172 bin 552 TL ile TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgesinde gerçekleşti.
GELİR EŞİTSİZLİĞİ EN FAZLA TR71 (KIRIKKALE, AKSARAY, NİĞDE, NEVŞEHİR, KIRŞEHİR) BÖLGESİNDE OLDU
Son yapılan araştırma sonuçlarına göre P80/P20 oranı Türkiye'de 7,5 iken, bu değerin en düşük olduğu İBBS 2. Düzey bölgesi 4,6 ile TRB1 (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli) ve TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) olurken bu bölgeyi 4,9 ile TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın) ve TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgeleri izledi. P80/P20 oranının en yüksek olduğu İBBS 2. Düzey bölgeleri ise 8,5 ile TR71 (Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir), 8,3 ile TR61 (Antalya, Isparta, Burdur) ve 8,1 ile TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) oldu.
BİR ÖNCEKİ YILA GÖRE SON YÜZDE 10'LUK GRUPTA OLANLARIN YÜZDE 68,1'İ AYNI GELİR GRUBUNDA KALDI
Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine göre sıralı yüzde 10'luk gelir grupları itibarıyla fertlerin bir önceki yıla göre yüzdelik geçişleri incelendiğinde; bir önceki yılda ilk yüzde 10'luk grupta olan fertlerin 2025 yılında yüzde 58,9'unun, son yüzde 10'luk grupta olan fertlerin ise yüzde 68,1'inin gelir grubu değişmedi. Ayrıca 2024 yılında ilk yüzde 10'luk grupta olan fertlerin yüzde 19,8'i 2025 yılında bir gelir grubundan fazla yükseldi. Son yüzde 10'luk grupta olan fertlerin yüzde 11,4'ü ise bir gelir grubundan fazla düştü.
BİR ÖNCEKİ YILDA İŞSİZ OLAN FERTLERİN YÜZDE 38,7'Sİ 2025 YILINDA ÇALIŞMAYA BAŞLADI
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması panel veriden elde edilen sonuçlara göre 2024 yılında işsiz olan fertlerin yüzde 38,7'si 2025 yılında çalışmaya başladı. Faaliyet durumu 2024 yılında çalışan olarak belirlenen fertlerin yüzde 90,3'ü 2025 yılında çalışma hayatına devam etti. Bir önceki yıl işgücüne dahil olmayan fertlerin ise yüzde 10,1'i işgücüne (çalışan+işsiz) katıldı.
