1 milyonu aşkın nüfusu ile bölgenin en kalabalık ve en hareketli illerinden biri olan Van kenti Türkiye’nin en çok göç alıp en çok göç veren illerinden biri olmayı sürdürürken nitelikli nüfusunu kaybetmeye devam ediyor. Başta Hakkâri, Bitlis, Şırnak ve Ağrı gibi illerden ciddi bir oranda göç alan Van, genç nüfusunun büyük bölümünün de Türkiye’nin batısına göç etmesine de engel olamıyor. Türkiye’de genç nüfusu en fazla olan iller arasında yer alan Van, bu gücüne rağmen özellikle genç nüfusunu kaybederken bir taraftan da Türkiye genelinde yaşanan nüfus artış hızını da kaybediyor. Bu durum, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2024 yılı ‘İstatistiklerle Gençlik’ verilerine de yansıdı. 2020 yılında 237 binin üzerinde olan genç nüfus, 2024 itibarıyla 212 bin seviyelerine kadar geriledi. Açıklanan verilere göre, Van’da son beş yılda genç nüfus 25 binden fazla azaldı. Van’ın verdiği göçle ilgili Şehrivan’a konuşan Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (Van YYÜ) Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu, göçün nedenleri arasında ekonomik sorunlar ve kuraklığın olduğunu belirterek yeni ürünler ve yeni yöntemler ve altyapının şart olduğunu dile getirdi.
ALEADDİNOĞLU: GEÇİM SIKINTISI TÜRKİYE’DE GÖÇÜ TETİKLİYOR
Son yıllarda sık sık konuşulan fakat son dönemlerde daha da artan genç nüfus sorunu büyürken Şehrivan konuyu bir kez daha gündeme getirdi. Şehrivan’ın görüşlerine başvurduğu Prof. Alaeddinoğlu, kırsaldan kente göçü değerlendirerek konuyla ilgili dikkat çeken açıklamalarda bulundu. Alaeddinoğlu açıklamasında, “Esasında Türkiye’nin tamamında kırsaldan şehirlere doğru bir hareketlilik söz konusu. Bu göç, yakın şehirlerden uzak şehirlere kadar uzanan bir hatta gerçekleşiyor. Bunun arkasında birçok neden var. Ancak en temel neden, ekonomik sıkıntılar. İnsanlar yaşadıkları yerlerde geçimlerini sağlayamıyorlar. Eskiden geçim sorunu yaşansa bile bazen bir yıl kötü geçen tarımsal faaliyet, sonraki yıl toparlanabiliyordu. Törel evlerde yaşam zor olsa da sürdürülebiliyordu” dedi.
KURAKLIK KIRSALI YAŞANMAZ HALE GETİRİYOR
Kuraklık sorununun göçü etkilediğini belirten Aleaddinoğlu, “Ancak iklim değişikliğiyle birlikte kırsal, yeni bir tehditle karşı karşıya kaldı: Kuraklık. Onların ifadesiyle de “kuraklık sorunu”. Özellikle yaz aylarında tarımsal faaliyetler için ihtiyaç duyulan suya erişim yok. Hayvancılıkla uğraşanlar da hayvanları için içme suyu bulmakta zorlanıyor. Bu konuda ciddi ve yoğun bir kamu desteği de olmadığı için insanlar su teminini ya gerçekleştiremiyor ya da bu temin süreci mali olarak onları fazlasıyla zorluyor” ifadelerini kullandı.
“KIRSALDA KALMAK SÜRDÜRÜLEMEZ HALE GELDİ”
Aleaddinoğlu, vatandaşın kırsalı terk etmek zorunda kaldığını dile getirerek, “Bu noktada su temini için harcanan maliyet, kırsalda kalmalarına yetecek ekonomik getiriyi sağlamıyor. Ellerindeki küçük varlıklar da zamanla tükeniyor. Hayvancılıkla uğraşanlar için birkaç yıl idare edebilecekleri bir durum, artık sürdürülemez hâle geliyor. Son 5-6 yıldır, özellikle pandemi süreciyle birlikte bu sorun daha da derinleşti. Kuraklık, girdi maliyetlerindeki artış ve gelir düşüşüyle birleşince insanlar kırsalı terk etmek zorunda kalıyor. Bu süreç ne yazık ki devam edecek. Kırdan kentlere, oradan daha büyük şehirlere göç devam ediyor” diye konuştu.
“EKONOMİK SEBEP GİBİ GÖRÜNEN GÖÇÜN TEMELİNDE KURAKLIK YATIYOR”
Göçün temelinde kuraklığın olduğunu aktaran Aleaddinoğlu, “Ancak Türkiye’nin birçok bölgesinde de benzer sorunlar yaşanıyor. Ege’de de, Akdeniz’de de, İç Anadolu’da da kuraklık ciddi bir boyutta. Türkiye’nin geneline yayılan bu kuraklık ve göç dalgası, tarım arazilerinin terk edilmesine neden oluyor. Bizdeki göçün temelinde ekonomik sebepler var gibi görünse de, bu ekonomik sebeplerin arkasında aslında kuraklık yatıyor. Bu nedenle yapılması gereken, insanlara ciddi mali destekler sağlamak ve en önemlisi kuraklıkla mücadele süreçlerine doğrudan destek vermek. Kamu eliyle uzun vadeli, kalıcı adımlar atılmalı. Tarımsal ürün çeşitliliğinden, su temin altyapısına kadar pek çok alanda yeni projeler geliştirilmeli. Ancak bu projelerin maddi karşılığı da var. Eğer bu destekler sağlanmazsa, kırsal boşalmaya devam edecek” dedi.
VAN, KIRSAL NÜFUSUN EN HIZLI AZALDIĞI İLLERDEN BİRİ!
Van’ın verdiği göçü değerlendiren Aleaddinoğlu, “Van özelinde düşündüğümüzde ise tablo çok daha kritik. Van, Türkiye’de kırsal nüfusun en hızlı azaldığı illerden biri. Zaten 3 merkez ilçe dışında kalan tüm kırsal alanlar göç veriyor. Geçen yıl sizinle de paylaşmıştım; bizim yaptığımız bir araştırmada, nüfus direncini ölçerken tüm köylerin nüfusunun azaldığını tespit ettik. İstisnasız her köyden göç var. Hiçbir köyde nüfus artışı yok. Bu, Van için çok ciddi bir tehdit. Çünkü kırsal boşaldığında, tarım arazilerinin kullanılmaması riski artar. Bu da gelecekte tarım ürünlerinde arz sorunlarına neden olabilir” şeklinde konuştu.
BUGÜNLER VAN’IN DAHA ‘İYİ GÜNLERİ’
Aleaddinoğlu, Van için bugünlerin henüz iyi günler olduğunu belirterek şunları söyledi: “Van zaten bir tarım ve hayvancılık kenti. Büyük oranda hayvancılıkla, bunu destekleyen yem bitkileri gibi tarımsal faaliyetlerle ayakta duruyor. Kırsaldaki göçü durdurmak için öncelikle yapılması gereken şeylerden biri ürün çeşitliliğini artırmak. Ayrıca şunu da vurgulamak isterim: Bugünler kuraklık açısından “iyi günlerimiz.” Çünkü yapılan ölçümler gösteriyor ki önümüzdeki yıllarda Van Gölü Havzası’na Akdeniz iklimi hâkim olacak. Şu an havza içinde yarı kurak ya da yarı nemli iklim varken, bu ortadan kalkacak ve tamamen kurak/yarı kurak bir yapıya dönüşeceğiz.”
“VAN GELEN GÖÇÜ KARŞILAYAMIYOR, GÖÇ ZİNCİRİ BÜYÜYOR”
Aleaddinoğlu, Van’ın verdiği göçün nelere neden olduğunu dile getirerek, “Bu da suyun çok daha ciddi bir sorun hâline geleceğini gösteriyor. Bugün bile yaz aylarında hayvanların su ihtiyacı karşılanamazken, bu durum önümüzdeki yıllarda daha da ağırlaşacak. Hayvan susuz kalınca satılmak zorunda kalıyor. Tarla sulanamazsa ekim yapılamıyor. Üst üste birkaç yıl bu sorunlar yaşanınca insanlar kaçınılmaz olarak kırsalı terk ediyor. Ancak şehir de bu göçü karşılayamadı. Gelen nüfusa yeterince imkân sunulamadığı için Van’dan da başka şehirlere ciddi bir göç yaşanıyor. Bu da iş gücünü etkiliyor. Üretimi, tüketimi etkiliyor. Nüfus azaldıkça o nüfusa göre kurulmuş altyapılar zarar görüyor, sürdürülebilirliğini kaybediyor. Bu ekonomik anlamda şehirde bir gerilemeye yol açıyor” ifadelerini kullandı.
VAN, NÜFUS KAYBETMEYE DEVAM EDECEK…
Aleaddinoğlu, kentin nüfusunun daha da azalacağını belirterek, “Van bu göçü tolere edemez. Gelen nüfus şehirde trafik, kaos, huzursuzluk gibi sorunlara neden oluyor. Ekonomik durumu iyi olanlar şehri terk ediyor, geçinemeyenler başka illere göç ediyor. Bu da Van’ın nüfus artış hızını ciddi biçimde etkiliyor. Zaten birkaç yıldır bu hız azalıyor, bu azalış önümüzdeki yıllarda daha da derinleşecek. Bütün bunların önüne geçmek için çok planlı, doğru stratejiler geliştirilmeli. Sorunları iyi analiz edecek uzmanlara ihtiyaç var. Ama yalnızca analiz yetmez, bunlara müdahale edecek bir iradeye de ihtiyaç var. Yerel yöneticilerin bu konularda inisiyatif alması ve bunu uygulamaya koyması gerekiyor. Aksi takdirde bu göçün önüne geçilemez. Hızlanarak devam eder” dedi.
“YENİ ÜRÜNLER, YENİ YÖNTEMLER VE ALTYAPI ŞART”
Alınması gereken önlemleri dile getiren Aleaddinoğlu, “Öncelikle kırsalda yaşayan insanlar için yeni yaklaşımlar geliştirilmesi gerekiyor. Geleneksel yöntemlerden uzaklaşmalı, kuraklığa dayanıklı, şartlara uygun ürünlerin ekilmesine yönelmeliyiz. Son 20 yılda yağış rejimi değişti. Yağışlar artık sonbahar yerine ilkbaharda yoğunlaşıyor. Bu nedenle kısa vadede bahar yağışlarından faydalanabilecek ürünlere yönelmeliyiz. Ayrıca tarımsal altyapının geliştirilmesi, sulama suyu sorununun en azından iyileştirilmesi gerekiyor. Bana göre bu sorun çözülmeli. Havzada su kaynakları var, ancak bu kaynakların kırsala taşınabilmesi için gerekli altyapı ve yatırımların yapılması şart” diye konuştu.
VAN, GENÇLİĞİNİ KAYBEDİYOR!
Bir dönem Türkiye’nin en genç ili olan Van’da genç nüfusta yaşanan düşüş, TÜİK’in 2024 yılı “İstatistiklerle Gençlik” verilerine de yansıdı. 2020 yılında 237 binin üzerinde olan genç nüfus, 2024 itibarıyla 212 bin seviyelerine kadar geriledi. TÜİK verilerine göre Van, yüzde 19’luk oranla Türkiye genelinde genç nüfusun en yüksek olduğu 7’nci il konumunda. Bu yüksek oran, gençlerin sayısındaki ciddi azalışı gölgeleyemedi. Son beş yılda kentte genç nüfus 25 binden fazla azaldı.
VAN’DA GENÇ NÜFUS 5 YILDA 25 BİN AZALDI
TÜİK verileri, Van’daki genç nüfusun her geçen yıl düzenli olarak azaldığını ortaya koydu. İşte beş yıllık tablo:
2020: 237 bin 508
2021: 231 bin 211
2022: 223 bin 552
2023: 217 bin 452
2024: 212 bin 120
