2025 yılında Türkiye’de yeniden yayılan şap hastalığı nedeniyle Tarım ve Orman Bakanlığı önemli bir karar aldı. Salgının yayılmasını önlemek amacıyla, ülke genelindeki tüm hayvan pazarları ikinci bir emre kadar kapatıldı. Yaşanan gelişmelerle birlikte “Şap hastalığı nedir? İnsan sağlığı için risk oluşturur mu? Et ve süt ürünleri tüketimi güvenli mi?” gibi sorular tekrar gündeme geldi.
İşte şap hastalığı ile ilgili merak edilenler:
ŞAP HASTALIĞI NEDİR, NASIL BULAŞIR?
Şap hastalığı (Foot and Mouth Disease – FMD), özellikle sığır, koyun, keçi ve domuz gibi çift tırnaklı hayvanlarda görülen ve hızla yayılan çok bulaşıcı bir viral hastalıktır. Hastalığa sebep olan virüs, Picornaviridae ailesinden bir RNA virüsü olup, enfekte hayvanların vücut sıvıları aracılığıyla çevreye kolayca yayılabilmektedir. Virüs, enfekte hayvanların salyası, idrarı, dışkısı ve açık yaralarından bulaşırken, doğrudan hayvan teması, solunum yoluyla havaya karışan damlacıklar, enfekte ekipmanlar ve insan giysileriyle de hızla yayılabilir.
ŞAP HASTALIĞI BELİRTİLERİ NELER?
Şap hastalığının en belirgin belirtileri, hayvanların ağız ve ayaklarında içi sıvı dolu kabarcıklar (veziküller) oluşmasıdır. Bu yaralar nedeniyle hayvanlarda aşırı salya akışı, yeme ve içmede zorluk ile topallık sıkça görülür. Hastalığın erken dönemlerinde yüksek ateş ve genel halsizlik de gözlemlenir. İneklerde süt veriminde ciddi düşüş yaşanırken, kuzularda kalp kası etkilenerek ani ölümler meydana gelebilir. Koyun ve keçilerde belirtiler hafif olsa da taşıyıcı olarak salgının yayılmasına katkı sağlarlar.
İNSANLARA BULAŞIR MI?
Şap hastalığı insanlara nadiren bulaşır. Virüsün insanlara geçişi özellikle enfekte hayvanlarla doğrudan temas eden veterinerler, çiftçiler ve mezbaha çalışanlarında görülebilir. İnsanlarda hastalık genellikle hafif seyreder; ağız yaraları, boğaz ağrısı ve grip benzeri belirtilerle sınırlıdır. Bu nedenle, enfekte hayvanlarla temasta kişisel hijyen ve koruyucu önlemler büyük önem taşır.
ŞAP HASTALIĞI BULUNAN HAYVANLARIN ETİ VE SÜTÜ TÜKETİLEBİLİR Mİ?
Virüs, yüksek ısıda (70°C ve üzeri) etkisiz hale gelir. Bu yüzden iyi pişirilmiş etlerin tüketimi sağlık açısından risk oluşturmaz. Ancak kesim öncesi hijyen kurallarına uyulmaması ve kontrolsüz et temini halk sağlığı için tehlike yaratabilir. Süt ürünlerinde ise pastörize edilmemiş veya kaynatılmamış sütler risklidir. Çiğ süt tüketimi virüs bulaşmasına neden olabilir, bu yüzden sadece güvenli işlenmiş süt ürünlerinin tüketilmesi önerilir. Şap hastalığına karşı korunmanın en etkili yolu aşılamadır. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından belirlenen takvim doğrultusunda hayvanların düzenli olarak yılda iki kez aşılanması tavsiye edilir.
Ayrıca yeni alınan hayvanların karantinaya alınması, çiftliklerde biyogüvenlik önlemlerinin uygulanması, hayvan hareketlerinin kısıtlanması ve hijyen şartlarının titizlikle sağlanması salgının yayılmasını engeller. Hastalık görülen hayvanların izolasyonu ve veteriner kontrolünde tedavisi şarttır.
